Povodom Dana državnosti Crne Gore i Dana ustanka crnogorskog naroda, a u godini kada obilježavamo 71. godinu od formiranja SUBNOR-a Jugoslavije i 70. godišnjicu SUBNOR-a Crne Gore, predstavnici opštine i borci OBNOR-a Kotora 13. jula su posjetili spomen obilježje u Parku ”Slobode“, položili vijence i cvijeće i pokloniti se poginulim borcima i žrtvama fašizma. Dan ustanka naroda Crne Gore Organizacija boraca NOR-a 1941-1945. Kotor obilježila je kao i ranijih godina u Risnu i Morinju.
Uz prisustvo preživjelih boraca, poštovaoca tekovina NOR-a, u Kotoru prigodnim govorom, koji možete pročitati u nastavku, skupu se obratio prof. Ljubenko Borović.
***
Gospodine predsjedniče sa saradnicima, drugovi borci, potomci boraca i poštovaoci boraca, predstavnici političkih organizacija, udruženja i građani, zahvaljujem se što ste se okupili kod ovog spomen obilježja i čestitam Vam dva značajna jubileja, Dan državnosti CG i Dan ustanka crnogorskog naroda.
Okupili smo se danas da povodom Dana državnosti Crne Gore i Dana ustanka crnogorskog naroda, a u godini kada obilježavamo 71. godinu od formiranja SUBNOR-a Jugoslavije i 70. godišnjicu SUBNOR-a CG da obilježimo ove značajne datume i da se poklonimo sjenima boraca i žrtava fašističkog terora.
Polaganjem cvijeća na spomenik palim borcima NOR-a i žrtava fašističkog terora, kao i na bistama narodnih heroja u parku ”Sloboda” a i na spomen obilježjima u mjesnim organizacijama Risan i Morinj obilježavamo 13. jul Dan ustanka naroda u Crnoj Gori za borbu protiv fašizma i Dan državnosti Crne Gore.
Pozivam Vas da minutom ćutanja odamo počast palim žrtvama za slobodu.
Slava im!
U dugoj i slavnoj istoriji Crne Gore 13. jul ima trostruko značenje:
– u 19. vijeku, toga dana, na Berlinskom kongresu 1878. g. CG je poslije Veljeg rata od 1876-1878. godine i slavnih bojeva na Vucjem dolu i Fundini priznata kao 27. nezavisna država u svijeti.
– u 20. vijeku 1941. godine podignut je ustanak naroda Crne Gore protiv fašističkih i nacističkih okupatora, i to je bio prvi masovni opštenarodni ustanak u Evropi porobljenoj od strane Hitlera i Musolinija.
– u 21. vijeku posle razbijanja SFRJ i Savezne Republike Jugoslavije, odnosno Zajednice Srbije i Crne Gore, nakon održavanja referenduma u Crnoj Gori, 13. juli je proglašen za Dan državnosti Crne Gore.
Ovi primjeri upozoravaju da istorija Crne Gore ne počinje od nas i da je naša sveta dužnost da se poklonimo sjenima svih žrtava palih za slobodu Crnu Goru. Mlada generacija je najpozvanija i najodgovornija da očuva sjećanje na sve koji su u brojnim bitkama i u različitim vremenima ugradili kosti za slobodnu Crne Gore bez obzira na dnevnu politiku, političke, ideološke ili stranačke podjele.
Ovaj dan, 13. jul je dan kada je narod Crne Gore na poziv Politbiroa CK KPJ od 4. jula 1941. godine, digao ustanak i otpočeo sveopštu borbu protiv fašizma i borbom odgovorio na odluku separatista Crne Gore, na čelu sa Sekulom Drljevićem od 12. jula, na Petrovdan, da Crnu Goru proglasi separatističkom i pod protektoratom Italije. Julski ustanci u Jugoslaviji 1941. godine. su bili odraz i shvatanje opasnosti koja se nadvila nad Evropom te godine, a o čemu su ćutale i velike sile poput Amerike, Rusije, Francuske, Engleske i dr, sve do napada na Rusiju 21. juna 1941. godine. To je bio znak da fašizam u licu Trojnog pakta ima namjeru da pokori cio svijet i sprovede sva zla fašističke orijentacije, a to je fašizacija svijeta.
U našoj zemlji, bivšoj Jugoslaviji, iskru borbe uklesala je KPJ na čelu sa Titom i povela rat do pobjede uz sve rizike i opasnosti kojima se izlažu male zemlje i narodi. Znalo se da će žrtve biti velike. U toj borbi i narod ovog kraja je dao dostojan doprinos borbi do pobjede u kojoj je iz Kotora palo u borbi ili su žrtve fašizma 524 lica od čega 277 boraca i 247 žrtava fašizma. Od njih 524 koji su položili živote 425 su muškarci a 99 žena. Na nivou Boke je položilo živote 1054 lica, od kojih 645 su borci a 400 su žrtve fašizma.
77 godina je dostojanstva Crne Gore i 13. jul 1941. godine je datum za nezaborav. Dakle, danas Crna Gora slavi veliki jubilej 77 godine od kako su 13. jula 1941. godine širom naše republike zapucale slobodarske i ustaničke puške, i to prve u porobljenoj Evropi. Toga 13. jula visoko se uzdigao i razvio Crnogorski barjak slobode i pod njim, kao jedan uzdignutog čela, kako to priliči Crnogorcima, na poziv u boj za slobodu, stupio čitav crnogorski narod. I staro i mlado! I muško i žensko! Seljaci su ostavili neobrađene njive, studenti nedovršene lekcije, stari ratnici pošli u boj sa svojim sinovima. Narod se ujedinio i zbratimio, čvrsto odlučan, da brani svoja ognjišta i svoje svetinje. I krv pradjedovsku.
Kako jednom prilikom reče naš revolucionar Svetozar Vukmanović-Tempo – 13-julski ustanak je međaš u crnogorskoj istoriji i jedan od najslavnijih podviga crnogorskog naroda. U tom svenarodnom ustanku, kome se Evropa i danas divi, došle su do izražaja sve duhovne, moralne i etičke odlike Crnogoraca.
Veliki filozofski i književni autoritet Žan Pol Sartr za 13-julski ustanak rekao je da je to najfantastičniji i najveličanstveniji trenutak revolucionarne istorije Evrope XX vijeka. Jer u vatri velike borbe rađali su se i umirali heroji, stvarale i živjele legende. Najduže od njih, svakako o narodu heroju, o sinovima i unucima koji su nastavili slavna djela svojih predaka. Zato 13-julske vatre još plamte.
13-julski ustanak i slavna partizanska borba, bili su jedinstven primjer otpora Hitlerovim zavojevačima na tlu ondašnje Evrope.
Pobjedom u Oslobodilačkom ratu stvorena je nova država u granicama prethodne Jugoslavije i bili prihvaćeni kao ravnopravni partner u svijetu.
Na nama, borcima, potomcima boraca NOR-a i svim građanima je danas i vazda velika obaveza da čuvamo sjećanje na borce za slobodu, posebno poginule junake koji su umirali za druge, za nas, za potomke, da bi živjeli u slobodi i miru…
Našim okupljanjima kod ovog i drugih spomenika iskazujemo nezaborav i poštovanje prema onima koji su pali za slobodu, a nisu doživjeli da u njoj uživaju bar malo.
Jugoslavija se raspala kada su nacionalizmi i kontra revolucija uzeli maha.
Ipak vjerujem da će naši borci i njihovi poštovaoci da cijene borbu NOR-a i postaviti je na pravo mjesto. Zato ovog 13. jula poručujem mladima: ne uradite nikom i ne poželite nikom ono što ne bi sebi uradili i poželjeli. Tako su govorili naši preci. A njihove zavjete treba čuvati.
Hvala Vam na pažnji i živjeli!
Kotor, 13. jula 2018. godine
