Povodom 13. jula dana ustanka naroda Crne Gore, Organizacija boraca NOR-a 1941-1945. Kotor je u prisustvu brojnih poštovalaca NOR-a i rukovodstva opštine Kotor na čelu sa predsjednikm Vladimirom Jokićem položila cvijeće na spomeniku u parku Slobode, kao i na bistama narodnih heroja. Ovom prilikom predsjednik Jokić je održao prigodan govor.
Dan ustanka naroda Crne Gore Organizacija boraca NOR-a 1941-1945. Kotor obilježila je kao i ranijih godina u Risnu i Morinju.
U Morinju okupljenima se obratio predsjednik naše organizacije Petar Uljarević. Govor možete pročitati u nastavku.
—
Odmah nakon kapitulacije Jugoslavije, u širem okruženju počelo je sakupljanje oružja i municije u cilju pripreme za borbu.
Dana 10. jula 1941. godine održan je Sastanak pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku, na kojem je donijeta Odluka da se što prije organizuje i sprovede u život direktiva CK KPJ od 4. jula 1941. godine o dizanju opštenarodnog ustanka protiv okupatora.
Odmah su formirane dvije čete a pošto je došlo do pojačanja okupatoru od 5 divizija, pokrajinski komitet KPJ izdao je direktivu da se obustavi frontalna borba i pređe na gerilske akcije.
Od jula do oktobra 1941. godine vršene su pripreme za jačanje i širenje ustanka, kako u Crnoj Gori, tako i u Boki Kotorskoj. Održavane su stalne veze zapadne Boke sa Okružnim komitetom KP Nikšić.
Dana 8. avgusta 1941. godine na Zubačkim Ublima održan je sastanak partijskog aktiva sa područja Boke, Hercegovine i Grahova, u prisustvu oko 60 komunista, pod rukovodstvom Save Kovačevića.
Poslije ovog sastanka održani su još sastanci krajem septembra, 12. oktobra i 23. oktobra, sve u cilju pripreme za formiranje jače vojne jedinice.
Dana 8. novembra na sastanku u Mokrom dolu kod Vrbanja donijeta je Odluka da se formira Orjenski partizanski bataljon i određeno je njegovo rukovodstvo!
U svom osnivanju imao je četiri čete, a kasnije su formirane još dvije i brojao je oko 65 boraca, a u Bataljonu je bilo 45 članova partije i više od toga SKOJ-evaca. Bataljon je držao položaje od Konavala do Katunske nahije, a za njih je rekao Savo Orović da ovaj bataljon čini utisak dobre jedinice regularne vojske.
Od formiranja Bataljona gotovo da nije bilo dana da nije bilo sukoba sa okupatorom. Od 13. do 17. marta 1942. godine, Italijani su izvršili ofanzivu od Herceg-Novog, Bijele i iz Donjeg Morinja, u jačini od oko 3.000 vojnika. Partizani su razbili tu ofanzivu. Italijani su pri povratku zapalili sve kuće u Gornjem Morinju i ubili 21 osobu. Jedan broj stanovnika su zarobili i otjerali u zatvor a sedmoricu odvode i streljaju na Ledenice.
30. marta komanda VI armijskog korpusa Italije formira koncentracioni logor Mamula i Prevlaka, gdje su među prvim zatvorenicima bili naši mještani, uglavnom žene sa malom djecom.
Pošto je kasno stigla naredba Štaba nikšićkog partizanskog odreda Orjenskom bataljonu da se povuče u pravcu južne Hercegovine i priključi hercegovačkim i crnogorskim partizanima, putevi povlačenja su bili presječeni, pa je došlo do rasformiranja Bataljona. Borci koji nisu uspeli preći u Hercegovinu ostali su u ilegali, a dosta njih je bilo zarobljeno.
Početkom 1944. godine od boraca koji su bili u ilegali, povratnika iz logora kapitulacijom Italije, formiraju se novi bataljoni, od kojih 5. oktobra u Konjskom na Zupcima formira Prva Bokeljska narodnooslobodilačka udarna brigada. Brigada je na dan formiranja imala 800 boraca. Bokeška brigada od 10. oktobra do 21. novembra 1944. vodi borbe zajedno sa II dalmatinskom, X hercegovačkom, X crnogorskom i V pomorskim obalnim sektorom za oslobođenje Risna. Bokeška i Dalmatinska brigada dobile su zadatak da oslobode ostali dio Boke.
Dalji put Bokeške brigade vodio je u Danilovgrad, Podgoricu, Kolašin, Mojkovac, preko Sinjajevine, Pljevalja i Prijepolja, a onda se brigada vraća preko Bijelog polja, Berana, Plava a 1. februara 1945. prelazi Čakor i stiže u Peć. Tamo ostaje 13 mjeseci u borbi sa balistima.
U Orjenskom partizanskom bataljonu iz Morinja učestvuje 61 borac, a 60 boraca učestvuje u Prvoj Bokeljskoj brigadi. U 5. Crnogorskoj proleterskoj brigadi učestvuje 5 Morinjana, a u I Crnogorskoj brigadi narodne odbrane učestvuje 16 Morinjana, artiljerijskoj jedinici 2, prekomorskoj brigadi 5, II Dalmatinskoj 1 i I proleterskoj brigadi 1 Morinjanin.
U Morinju je pred rat bilo 4 člana KPJ a poslije oslobođenja ima 5 nosilaca spomenice. Interniranih, zatvorenika i ratnih zatvorenika sa područja Morinja ima 206, od toga Morinja 167, Kostanice 26, Strpa 13.
Poginulih boraca je 16, od toga 4 ginu na teritoriji Crne gore, ostali širom Jugoslavije. Žrtava fašističkog terora je 34.
Popaljenih kuća u Morinju je 82, bez pomoćnih objekata.
Iz ovoga se da zaključiti da su se naši mještani borili i ginuli širom ondašnje Jugoslavije i da im je jedini cilj bila Sloboda.
13. 07. 2017. Morinj
Petar Uljarević
